Яңалыклар 2007:  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 11 12

Апанай мәчете

Ташкент - ислам башкаласы

2007 елда Ташкент шәһәре ислам цивилизациясенең башкаласы дип игълан ителгән иде (ислам дөньясында һәр елны шушылай башкала билгеләү гадәте бар икән). Шул уңайдан август ахырында ике көн дәвамында Ташкент һәм Сәмәрканд шәһәрләрендә "Үзбәкстанның ислам цивилизациясе үсешенә керткән өлеше" дигән зур халыкара конференция булды. Аның эшендә Россия Ислам университеты ректоры Рәфыйк Мөхәммәтшин да катнашты. Ул хәбәрчебезгә әлеге халыкара җыелышның әһәмияте хакында сөйләде.

- Теге яки бу төбәктә ислам цивилизациясен үстерүгә бер этәргеч булсын дип үткәрелә мондый конференцияләр. Бу җәһәттә Ташкентка тукталулары очраклы түгел. Үзбәкстан - күп гасырлар дәвамында ислам мәдәнияте үсешенә өлеш керткән ил. Матуриди, Бохари һәм башка мәшһүр ислам галимнәре шушы төбәктән чыккан. Дөрес, Үзбәкстанда Ташкенттан да борынгырак Бохара, Хива, Сәмәрканд шәһәрләре бар. Ләкин шулай да Ташкент сайланган. Моның сәяси сәбәпләре дә бар, күрәсең.

Бик мәртәбәле җыелыш булды ул. Аны Ислам конференциясе оешмасы (ИКО) каршында эшләүче Мәгариф, фән һәм мәдәният буенча ислам оешмасы (МФМИО) оештырды. Җыелыш эшендә бик зур рәсми кунаклар - ИКОның генераль секретаре Әкмәлетдин Ихсаноглы, Гарәп дәүләтләре лигасы генераль секретаре Амру Муса, МФМИО вәкиле Мөхәммәт Али, ЮНЕСКОның генераль конференциясе рәисе Муса ибн Җәгъфәр, ИКО каршындагы Ислам мәдәниятен һәм сәнгатен тикшерү үзәге башлыгы Халит Ирән, БДБ илләре мөфтиләре, Ирандагы Исфахан шәһәре мэры һәм башка абруйлы кунаклар катнашты. 2006 елда ислам цивилизациясенең башкаласы дип Исфахан билгеләнгән булган икән. Аның мэры символик ачкычны тапшыргач, котлаулардан соң, секцияләргә бүленеп эшләдек.

Секцияләр тарихка, илаһият белеменә, сәнгатькә, мәдәнияткә һәм толерантлыкка багышланган иде. Аларда 35 илдән килгән галимнәр һәм, әлбәттә, үзбәк дин белгечләре чыгыш ясады. Үзбәкстанның эчке сәясәтенә багышланган махсус чыгышлар ясалмаса да, Ташкентны ислам башкаласы итеп билгеләүнең нигезендә бу илдәге исламга булган мөнәсәбәтне уңай якка үзгәртү омтылышы ята дип уйлыйм. Моннан соң инде Ислам Кәримовның ислам диненә мөнәсәбәте бераз йомшарыр сыман. Дөрес, мин анда ислам диненә мөнәсәбәт тискәре дип әйтә алмыйм. Ләкин бу мөнәсәбәт шактый прагматик. Сәясәткә, дәүләткә хезмәт итүче буларак карау көчле анда. Ислам диненә рухи казаныш, таяныч итеп карау сизелми әле дәүләт оешмаларында. Шуңа күрә бу чарага шактый зур өмет баглый белгечләр.

Дөрес, ислам диненең архитектурf үрнәкләрен торгызу буенча Үзбәкстанда, аерым алганда, Бохарада, Сәмәркандта зур эш алып барыла. Әйтик, Сәмәркандта имам Бохариның төрбәсе бик матур итеп ясалган. Матуриди кабере дә төзекләндерелгән, яңартылган. Бәлкем, болар туристларны җәлеп итү өчен генә, дини үзәк буларак түгел, мәдәният үзәге буларак кына ясалгандыр. Шулай да эшләнүе мөһим.

Сәфәрдән кайтканда, 2008 елда булмаса да, якын елларда Казаныбыз ислам цивилизациясенең башкаласы итеп игълан ителсә, бик яхшы булыр иде дигән фикергә килдем. Шималь мөселманнары арасында, чынлап та, Казаныбыз ислам башкаласы булып тора.